Ketoza – choroba metaboliczna wysokowydajnych krów
Ketoza jest groźną chorobą metaboliczną ściśle związaną z przemianą materii u krów, jest wynikiem źle zbilansowanych dawek pokarmowych i nadmiaru pasz łatwo fermentujących, zepsutych lub zagrzybionych
Krowa po wycieleniu zaczyna produkować duże ilości mleka, co znacznie obciąża jej organizm i wymaga dużych zasobów energii. Jeżeli pobierana dawka pokarmowa nie pokryje potrzeb energetycznych wynikających z wysokiej produkcji mleka, pojawi się znaczny niedobór energii w wyniku czego organizm zwierzęcia uruchomi swoje rezerwy energetyczne. W związku z tym dojdzie do obniżenia poziomu glukozy we krwi, kwasu szczawiooctowego w mięśniach i glikogenu w wątrobie, a z drugiej strony wzrostu poziomu wolnych kwasów tłuszczowych.
Brak wdrożenia leczenia inicjuje proces ketogenezy, czyli wzrost stężenia ciał ketonowych we krwi i moczu. Usuwanie z organizmu krowy związków ketonowych wraz z potem, mlekiem, moczem i wydychanym powietrzem maksymalizuje ubytek rezerw energetycznych i doprowadza do dalszego rozwoju ketozy.
Rozróżnia się ketozę pierwotną i wtórną. Ta pierwsza najczęściej występuje od pierwszego do szóstego tygodnia po wycieleniu, wywoływana jest ujemnym bilansem energetycznym po wycieleniu oraz błędami żywieniowymi w okresie zasuszenia. Ketoza wtórna powstaje na skutek niedożywienia spowodowanego wcześniejszymi chorobami, takimi jak: mastitis, endometritis, urazowe zapalenie czepca, przemieszczenie trawieńca, kulawizny.
Postać ketozy klinicznej ma wyraźne objawy, w przeciwieństwie do ketozy podklinicznej, która należy do najczęściej występujących chorób przemiany materii we wczesnej laktacji i może pozostać niezdiagnozowana przez długi czas.
Wśród najważniejszych objawów wskazujących na ketozę wyróżnić można: apatyczność, spadek apetytu, osłabienie przeżuwania, bezwład żwacza, zaparcia oraz bardzo suchy, twardy i pokryty śluzem kał, spalanie rezerw tłuszczowych co wiąże się z szybkim spadkiem masy ciała, acetonowy odór wydychanego powietrza, spadek wydajności mlecznej, wzrost tłuszczu i spadek białek w mleku.
W przypadku zaawansowanej ketozy pojawia się: uporczywe lizanie przedmiotów, ryczenie, zaburzenia chodu, kłopoty z odejściem łożyska oraz zapalenie wymienia bez wydzieliny ropnej.
Leczenie ketozy polega na unormowaniu stężenia glukozy, obniżeniu poziomu ciał ketonowych we krwi i osłonie wątroby. Energię można dostarczyć doustnie np. w postaci glikolu, poprzez kroplówkowe wlewy dożylne lub sterydowe zastrzyki domięśniowe. Równolegle podaje się preparaty zawierające niacynę, która usuwa ciała ketonowe oraz cholinę, która osłania wątrobę. Niezbędna jest kontrola diety krowy.
- Profilaktyka obejmuje przede wszystkim monitoring kondycji krów → BCS na poziomie 3,0-3,75 utrzymujące się przez cały okres zasuszenia aż do porodu. Krowy o wyższej punktacji są kandydatkami do ketozy i wielu innych problemów poporodowych.
- Należy pamiętać o prawidłowym żywieniu w okresie okołoporodowym i w okresie zasuszania → ochrona przed nadmiernym otłuszczeniem, ograniczenie pasz sprzyjających ketozie (buraki cukrowe, wysłodki buraczane, źle zakonserwowane, zepsute kiszonki) oraz wprowadzenie stabilizatorów laktacji. Na 3 tygodnie przed porodem należy zwiększyć w dawce pokarmowej koncentrację energii i białka.
Autor: Martyna Wilk
